h. nazan ışık—

28 Haziran 2013—

Bu yazıdaki ‘savaş’ Amerika’nin en kanlı savaşı olan ve 1861’de başlayıp 1865’e kadar süren Kuzey ile Güney arasındaki İç Savaş, ‘sanat’ da sulu boya, karakalem ve özellikle yağlı boya resim ve ‘fotoğraf’ o zamanlar yeni sanatformu olarak doğan henüz 20 yaşında olan yeni medya.

 

Foto:Timothy H. O’Sullivan (1840-1882) “A Harvest of Death, Gettysburg”, Temmuz 1863.

New York Metropolitan Museum of Art’da Amerika’nın İç Savaşını günümüze getiren birbiriyle ilişkili iki sergi var: 200’den fazla fotoğraf ile daha çok 1861-1865 yıllarına ağırlık veren ‘Photography and the Amerikan Civil War’ ve  60 tablo ile 18 fotoğraftan oluşan ve  1852-1877 yılları arasında savaş öncesi ve sonrası Amerika’yı da resimleyen tabloları sergileyen  ‘The Civil War and American Art’.

 ‘Fotoğraf ve Amerikan İç Savaşı’

 Bazı sergiler daha girişten izleyiciyi kucaklar. Çadıra giriş hissini veren kapısıyla, koyu griye boyanmış yada çadır beziyle kaplanmış duvarlarıyla 11 odadan olusan bu sergi kesinlikle onlardan biri. Sergi William Marsh’ın 1860 da çektiği Abraham Lincoln’ın portresi ile açılır.  Daha savaş başlamamış ve Lincoln gayet genç.  Aynı odada aile resimleri, elinde iki askerin resmini tutan kadın,  deriden yapılmış cüzdan ölçüsünde albumler, belki hayatlarında ilk kez resim çektiren ve belki savaştan  eve dönemeyecek olan askerlerin kartvizit  ölçüsündeki izleyicilerin gözlerinin içine bakan portreleri var.

 Öbür odalara girdikçe toplam 700.000’den fazla askerin öldüğü iç savaşın resimlerini görürüz.

Yıkılmış binalar, bombalanmış demiryolları, köprüler,  yolda devrilmiş at arabaları,  ölmüş atlar,  top mermileri, vücut parçaları, hayatını kaybetmiş askerler bunlara sadece birkaç örnek.

Kuratör Jeff L. Rosenheim sergiyi “İç Savaş’ın tarihçesi değil, fakat Amerikan Kültürü’nün dönüm noktasında fotoğrafın yerini ve önemini inceler” diye açıklar ve “Kamera o dönemde hiçbir medyanın oynayamayacağı kadar önemli bir role sahipti, sadece savaşın gerçeklerini değil fakat askerin tecrübesini, kamp hayatını,  savaşın yıkıcılığını aynı zamanda da siyahlar için ne kadar özgürleştirici olduğunu gösterdi” diye devam eder.

Sergide fotoğrafları açıklayan duvar etiketlerindeki foto kredi kısmında Amerikan Iç Savaşı’nı en iyi belgeleyen fotoğrafcılar Mathew B. Brady(1823/24-1896), George N. Barnard (1819-1902), Alexander Gardner (18211882), Timothy H. O’Sullivan (1840-1882), Andrew Joseph Russell (1830-1902)’ın isimlerinin yanısıra John Reekie’nin adı ve pekçok sayıdada ‘artist bilinmiyor’ sözü var.  Portre fotoğrafcılığıyla meşhur olan Mathew B. Brady, belgesel fotoğrafcılığın da babası olarak tanınmasına rağmen, savaş alanını kendisi değil, yanında çalışan fotoğrafcılar belgelemişler.  Daha sonra Alexander Gardner Brady’den ayrılarak kendi studyosunu kurmuş ve George N. Barnard, Timothy H. O’Sullivan ve diğerleriyle iç savaşı fotoğraflamışlar. 

O zamanlar fotoğraf daha 20 yaşında, hareketi kaydedemeyecek kadar yavaş olduğu için çatışma alanındaki  resimler ya çatışmadan önce ya da, yukarıda  Timothy H. O’Sullivan’ın  1863 Gettysburg çatışmasını belgeleyen  “A Harvest of Death, Gettysburg”  resminde görüldüğü gibi çatışmadan sonra çekilmişler.

Serginin bir odası doktor Reed Brockway Bontecou’nun çektiği tedavi ettiği askerlerin tedavi öncesi ve sonrası resimlere ayrılmış. Kuratör Jeff L. Rosenheim “.Dr. Bontecou hastalarının bakımı sürecinde kamerayı ilk kullanan kişiydi…. .bu ‘Tıbbi fotoğraf’ ın başlangıcı ve çeşitli amaçlarının arasında en önemlisi 700.000 den çok kişinin öldüğü bu bedeli çok büyük savaşta uygun tıbbi bakım gören kişiler bacağını, kolunu kaybetse bile hayatlarına devam edebilecekleridir” der.

Son oda ise Başkan Lincoln’a ayrılmış. Alexander Gardner’in ‘Execution of the Conspirator’ 7 Temmuz 1865, resmi, Lincoln’un ölümünde komplocu olanların idamını belgeleyen fotoğrafıda bu odada sergilenen resimler arasında.

 ‘Amerikan İç Savaşı ve Amerikan Sanatı’

 Fotoğraf sergisine eşlik eden bu sergi sadece Amerikan İç Savaşı (1861-1865) dönemini değil Amerika’nın 1852-1877 yılları arasında savaş öncesi ve sonrası hayatını resimliyor.

Foto: © h. nazan ışık

Sergiye girişte  Frederic Edwin Church (1826- 1900)’ün kağıt üzerine yağlı boya ile yapılmış ‘Our Banner in the Sky’ 1861 eseri.

 Bu serginin kuratörü Barbara Weinberg serginin amacını “Sergi çok basit bir soru sorar : Amerikan artistleri bu benzeri görülmemiş kargaşadan nasıl etkilendiler ve cevapları ne oldu?” diye açıklar.

Frederic Edwin Church, Sanford Robinson Gifford (1823-1880), Martin Johnson Heade (1819-1904) gibi manzara ressamları tabiatı, bulutları, yaklaşan fırtınayı kullanırlarken, Winslow Homer(1836-1910), Eastman Johnson (1824-1906) gibi figür ressamları ise savaşı askerlerin günlük yaşantıları, köleler, ve arkada bırakılan aile mensupları ile dile getirirler.

 

Winslow Homer (1836-1910)’ın, savaştan sonra 1876’da  tuval üzerine yağlıboya ile yaptığı ‘A Visit from the Old Mistress.

 Bu resim, yıpranmış elbiseler içindeki üç siyah kadına eskiden köleleri oldukları iyi giyimli orta yaşlı beyaz bir kadının yaptığı ziyaret ile savaş sonrası Amerika’daki hayatı anlatmak isteyen ressamların cevabına  bir örnek.  

İster resim ile olsun, ister yeni doğmuş medya olan fotoğraflarla olsun 1861’deki savaş resimleri ile günümüzün son derece gelişmiş teknolojisinin eseri olan dijital kameralarla çekilen savaş resimleri arasında içerik açısından hiç bir fark yok.  Savaş savaş. Tek fark yerde devrilmiş at arabaları ve ölmüş atlar yerine şimdi, yanmış tanklar , süngülü tüfekler yerine makinalı tüfekler görüyoruz. Hareketsiz imajlar yerine,  film gibi her anı kaydeden resimler görüyoruz.  Ama  bombalanmış  binalar ve ölmüş askerlerin, insanların suratları aynı. 

Sanırım savaşı ‘Fotoğraf ve Amerikan İç Savaşı’ sergisinde duvardaki alıntılardan biri çok iyi açıklar: “Bu sabah sahit olduğum  dehşet verici, korkunç görünümü hiç bir dil anlatamaz, hiç bir akıl alamaz ve hiç bir kalem  canlandıramaz”  Kaptan John Taggert,

Eğer New York’ta iseniz, ya da New York’a yolunuz düşerse sergi 2 Eylül’e kadar sürecek.

© h. nazan ışık

© NKENdiKEN.com

 http://www.radikal.com.tr/radikal2/savas_sanat_ve_fotograf-1143542

http://www.turkishny.com/h-nazan-ik/24-h-nazan-ik/129891-savas-sanat-ve-fotograf#.UgPqxlPlWVw